Rozpoczęcie nauki w liceum to fascynująca podróż w świat nowych lektur, które stanowią fundament edukacji humanistycznej. Pierwsza klasa to wyjątkowy czas, gdy uczniowie odkrywają dzieła z różnych epok literackich – od starożytności po barok. Każda z obowiązkowych lektur została starannie dobrana, by wprowadzić młodzież w bogaty świat literatury, filozofii i kultury minionych epok. Poznanie tych dzieł nie tylko poszerza horyzonty, ale również pozwala lepiej zrozumieć fundamenty europejskiej cywilizacji i nasze kulturowe dziedzictwo.

Lista lektur obowiązkowych w klasie 1 liceum

Program lektur w pierwszej klasie liceum obejmuje przede wszystkim dzieła z epok: starożytności, średniowiecza, renesansu i baroku. Zgodnie z podstawą programową, uczniowie poznają następujące pozycje:

Lektury obowiązkowe w klasie 1 liceum (poziom podstawowy):

• Biblia (wybrane fragmenty)
• Homer, „Iliada” i „Odyseja” (fragmenty)
• Sofokles, „Antygona”
• Jan Kochanowski, wybrane pieśni, treny i psalm
• William Szekspir, „Makbet”
• Jan Chryzostom Pasek, „Pamiętniki” (fragmenty)
• Ignacy Krasicki, wybrane bajki

Warto zaznaczyć, że lista może nieznacznie różnić się w zależności od programu nauczania przyjętego w danej szkole. Nauczyciele mają pewną swobodę w doborze dodatkowych tekstów, szczególnie w klasach o profilu humanistycznym, gdzie program może być wzbogacony o dodatkowe dzieła pogłębiające znajomość omawianych epok.

Starożytność – fundamenty europejskiej kultury

Lektury z epoki starożytnej wprowadzają uczniów w fascynujący świat mitologii, eposu i tragedii antycznej – gatunków, które na zawsze ukształtowały europejską tradycję literacką i do dziś inspirują twórców kultury.

Biblia

Uczniowie zapoznają się z wybranymi fragmentami Starego i Nowego Testamentu, takimi jak poetycki opis stworzenia świata, dramatyczna historia Kaina i Abla czy mądre przypowieści Jezusa. Biblia jest analizowana nie tylko jako tekst religijny, ale przede wszystkim jako dzieło kulturowe, które przez wieki kształtowało literaturę, sztukę, filozofię i język europejski. Jej motywy, symbole i archetypy są obecne w niezliczonych dziełach literatury światowej.

Homer – „Iliada” i „Odyseja”

Eposy Homera to pierwsze wielkie dzieła literatury europejskiej, które do dziś zachwycają kunsztem i głębią. W pierwszej klasie liceum uczniowie poznają wybrane fragmenty, w tym mistrzowski opis tarczy Achillesa z „Iliady” oraz pełne napięcia spotkanie Odyseusza z Polifemem z „Odysei”. Dzieła te wprowadzają kluczowe pojęcia takie jak epos, heros czy wartości homeryckie, które stały się fundamentem europejskiej tożsamości kulturowej.

Sofokles – „Antygona”

Tragedia Sofoklesa to jedno z najważniejszych dzieł literatury światowej, poruszające uniwersalne dylematy moralne, które pozostają aktualne również w XXI wieku. Ukazuje dramatyczny konflikt między prawem stanowionym (reprezentowanym przez władcę Kreona) a prawem naturalnym i boskim (którego broni nieugięta Antygona). Ta ponadczasowa lektura pozwala zgłębić zagadnienia takie jak tragizm, konflikt wartości i katharsis, ucząc jednocześnie krytycznego myślenia o relacjach między jednostką a władzą.

Średniowiecze i renesans – przemiany w kulturze europejskiej

Po poznaniu fundamentów kultury antycznej, uczniowie przenoszą się do fascynujących epok, w których kształtowała się europejska tożsamość i rozkwitała polska literatura narodowa.

Jan Kochanowski – pieśni, treny i psalm

Twórczość Jana Kochanowskiego to kluczowy element programu pierwszej klasy liceum i prawdziwy literacki skarb polskiej kultury. Uczniowie analizują wybrane pieśni (np. refleksyjną „Pieśń IX” czy filozoficzną „Pieśń XXV”), poruszające fragmenty „Trenów” (szczególnie Tren I, V, VII i X) oraz głęboko duchowy „Psalm 130”. Te wybitne dzieła pozwalają poznać humanizm renesansowy, filozofię stoicką oraz wzruszającą ewolucję postawy poety wobec losu i Boga – od pogodnej afirmacji życia do głębokiego kryzysu wiary po śmierci ukochanej córki.

Tren X z cyklu „Trenów” Jana Kochanowskiego to jedno z najbardziej poruszających dzieł w historii polskiej literatury, ukazujące kryzys światopoglądowy poety po śmierci ukochanej córki Urszuli. Jego szczera emocjonalność i głębia filozoficzna sprawiają, że przemawia do czytelników również w naszych czasach.

Barok i oświecenie – kontrasty i przemiany

W dalszej części roku szkolnego uczniowie poznają barwną literaturę baroku i przenikliwą myśl wczesnego oświecenia, dostrzegając fascynujący kontrast między tymi epokami.

William Szekspir – „Makbet”

Tragedia Szekspira to mistrzowskie studium ambicji, władzy i zbrodni, które nie traci na aktualności. Historia szkockiego wodza, który pod wpływem złowrogich przepowiedni wiedźm i bezwzględnej namowy żony morduje króla, by zdobyć tron, pozwala dogłębnie przeanalizować psychologiczne mechanizmy zła, niszczącą siłę poczucia winy i tragizm ludzkiego losu. „Makbet” to również doskonały przykład dramatu elżbietańskiego, ukazujący geniusz Szekspira w kreowaniu wielowymiarowych postaci i budowaniu napięcia.

Jan Chryzostom Pasek – „Pamiętniki”

Barwne fragmenty „Pamiętników” Paska wprowadzają uczniów w fascynujący świat kultury sarmackiej. Dzieło to, będące znakomitym przykładem literatury dokumentu osobistego, z werwą i humorem ukazuje mentalność polskiego szlachcica XVII wieku, jego system wartości i styl życia. Podczas analizy uczniowie odkrywają charakterystyczne cechy sarmatyzmu oraz gawędy szlacheckiej, poznając jednocześnie żywy, obrazowy język dawnej polszczyzny.

Ignacy Krasicki – bajki

Błyskotliwe bajki Krasickiego, takie jak „Ptaszki w klatce”, „Przyjaciele” czy „Malarze”, to krótkie, ale niezwykle celne utwory o charakterze dydaktycznym. Stanowią one doskonały przykład literatury oświeceniowej, której celem było „uczyć bawiąc”. Podczas omawiania tych utworów uczniowie poznają cechy bajki jako gatunku oraz kluczowe idee oświeceniowe – racjonalizm, krytycyzm i dążenie do naprawy społeczeństwa. Mimo upływu wieków, morały zawarte w bajkach Krasickiego pozostają zaskakująco aktualne.

Jak efektywnie pracować z lekturami w 1 klasie liceum?

Praca z lekturami w pierwszej klasie liceum może stanowić wyzwanie, szczególnie że teksty pochodzą z odległych epok i posługują się językiem różniącym się od współczesnego. Odpowiednie podejście do czytania może jednak zamienić tę trudność w fascynującą przygodę intelektualną. Oto kilka praktycznych wskazówek:

• Planuj czytanie z wyprzedzeniem – rozłóż lekturę na mniejsze części i nie zostawiaj jej na ostatnią chwilę
• Korzystaj z opracowań i przypisów jako uzupełnienia, nie zastępstwa lektury – pomoże to lepiej zrozumieć kontekst historyczny i kulturowy
• Prowadź notatki podczas czytania, zapisując kluczowe motywy, symbole i cytaty, które mogą przydać się podczas lekcji i sprawdzianów
• Dyskutuj o lekturach z rówieśnikami – różne perspektywy i interpretacje znacząco wzbogacą twoje rozumienie tekstu
• Szukaj współczesnych odniesień, adaptacji filmowych i teatralnych, które mogą przybliżyć kontekst kulturowy i ułatwić zrozumienie dzieła

Pamiętaj, że lektury z pierwszej klasy liceum stanowią solidny fundament dla dalszej edukacji humanistycznej. Te ponadczasowe dzieła, choć pochodzą z odległych epok, poruszają uniwersalne tematy i dylematy, które pozostają zadziwiająco aktualne również współcześnie – miłość, śmierć, władza, konflikt wartości czy poszukiwanie sensu życia.

Pierwszy rok liceum to fascynująca podróż przez historię literatury europejskiej – od starożytności po barok. Lektury z tego okresu nie tylko przybliżają różne epoki i konwencje literackie, ale również pomagają zrozumieć fundamenty naszej kultury i tożsamości. Otwarte podejście do tych tekstów może być początkiem prawdziwej intelektualnej przygody, która na zawsze zmieni sposób, w jaki patrzysz na literaturę i świat.